37 509
edycji
Nie podano opisu zmian |
Nie podano opisu zmian |
||
Linia 30: | Linia 30: | ||
[[Plik:1936-02 Skrzydła nr 2.jpg | link=Plik:.pdf]] | [[Plik:1936-02 Skrzydła nr 2.jpg | link=Plik:.pdf]] | ||
[[Plik:1936-08_09 Skrzydła nr 8-9.jpg | link=Plik:1936-08_09 Skrzydła nr 8-9.pdf]] | [[Plik:1936-08_09 Skrzydła nr 8-9.jpg | link=Plik:1936-08_09 Skrzydła nr 8-9.pdf]] | ||
'''SKRZYDŁA''' Miesięcznik Instruktorek Harcerskich, od n-ru 5/1930: Miesięcznik Instruktorek Harcerskich. Organ Głównej Kwatery Żeńskiej ZHP, od n-ru 1/1932: Miesięcznik Instruktorek Harcerskich. Organ GKŻ ZHP, od n-ru 1/1938: Pismo Instruktorek Harcerskich. Organ Głównej Kwatery Harcerek Związku Harcerstwa Polskiego, od n-ru 7/1938: Pismo Instruktorek Harcerskich. Organ Głównej Kwatery Organizacji Harcerek ZHP. | |||
Warszawa l stycznia 1930 — 15 czerwca 1939. | |||
Miesięcznik, od n-ru 1/1938: Dwutygodnik. | |||
Redaktor odpowiedzialny: Zofia Wołowska, od n-ru 4/1930 — Ewa Grodecka; od n-ru 3/1932 — Jadwiga Wierzbiańska: od n-ru 5/1932 — Karolina Lublinerówna; od n-ru 6—7/1935 — Marta Dobrzyńska (od n-ru 5/1938 redaktor naczelny l odpowiedzialny); od n-ru 13/1938 — Ewa Grodecka. | |||
Wydawca w imieniu Gromady Instruktorek Harcerskich (od n-ru 5/1930) i Głównej Kwatery Żeńskiej ZHP: Zofia Kańska; od n-ru 1/1935 — Jadwiga Lindnerówna; od n-ru 5/1938 — Harcerskie Biuro Wydawnicze „NA TROPIE". S-ka z o.o. | |||
Redakcja i Administracja: Drukarnia „Pionier” Marszałkowska 111: od n-ru 8/1930: Główna Kwatera Żeńska, Zielna 35: od n-ru 11/1932: Główna Kwatera Żeńska ZHP. Myśliwiecka 3/5: od n-ru 10/1936: Główna Kwatera Harcerek, Wiejska 3: od n-ru 8—9/1937: Główna Kwatera Harcerek, Łazienkowska 7. | |||
Druk (Warszawa): Zakład Graficzny „Pionier” Marszałkowska 111; od n-ru 9/1936: Drukarnia B-ci Drapczyńskich. Piękna 15: od n-ru 6—7/1937: Drukarnia „Lech", Koszykowa 33; od n-ru 4/1938: Zakłady Graficzne St. Skierkowski i S-ka z o.o., Hoża 55: od n-ru 4/1939: Zakłady Graficzne F. H. Bogucki i S-ka Sp. z o.o. Hoża 5. | |||
1930 R. I nr l, 2, 3, 4. 5, 6, 7. 8, 9—10, 11—12. | |||
1931 R. n nr 1—2 (Numer Zlotowy), 3. 4, 5, 6—7. 8—9. 10—11, 12. Uwaga: nr 4 błędnie numerowany 14. | |||
1932 R. III nr l, 2. 3, 4, 5, 6. 7—8. 9—10. 11. 12. | |||
1933 R. IV nr I, 2, S, 4, 5, 6—7, 7—8. 9—10, 11. 12. | |||
1934 R. V nr 1. 2, 3, 4, S, 6—7, 8—9. 10. 11, 12. | |||
1935 R. VI nr 1. 2. 3. 4, 5, 6. 7—8. 9, D.Z. 11—12: za numer październikowy - 10 D.Z. — Dodatek Zlotowy. | |||
1936 R. VI nr l, 2, 3, 4, 5, 6—7. 8—9, 10. 11. 12. | |||
1937 R. VII nr l, 2, 3, 4, 5, 6—7, 8—9, 10. 11. 12. 1838 R. IX nr 1. 2, 3. 4. 5. 6. 7, 8. 9, 10—11—12, | |||
13. 14. 15, 16—17. 18. 19. 20 + Treść rocznika IX. | |||
1939 R. X nr 1—2, 3. 4. 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11. 12—13; s.s. 204. | |||
Dodatki samoistne: | |||
do n-rów 3 i 6 z 1930 r. „Zlot Starszyzny Harcerskiej 12—25 sierpnia 1930", | |||
do nr 11 z 1930 r. Michał Grażyński, W obronie kultury i rycerskości, Odbitka z „Harcerstwa” nr 2, rok 1939. | |||
Harcerstwo żeńskie do końca 1929 r. nie mogło pochwalić się zbyt dużym dorobkiem czasopiśmienniczym. Większość tytułów stanowiły czasopisma o znaczeniu lokalnym (wydawane prymitywnymi technikami drukarskimi) lub efemerydy. Wymienić należy: | |||
„SKAUTKA. Miesięcznik Drużyn Dziewczęcych”, Kraków 1914; | |||
SAMARYTANKA. Tygodnik Żeńskiej Drużyny Skautowej w Warszawie”, Warszawa 1914; | |||
„HUFIEC. Pismo Hufca V-ego”, Warszawa 1922—1923; | |||
„SAMOWYCHOWANIE. Miesięcznik Zastępowych V-ego Żeńskiego Hufca Mazowieckiego”, Utrata 1924—1926; | |||
„TO i OWO. XV Drużyna Żeńska”, Warszawa 1923. | |||
Jeśli dodamy jedyne pismo o zasięgu ogólnozwiązkowym: „HARCERKA. Pismo Żeńskiej Młodzieży Harcerskiej”, Warszawa 1921, to mamy zebrany cały dorobek harcerek — jakże skromny w porównaniu z prasą harcerzy. | |||
Przyczyn utworzenia „SKRZYDEŁ" należy upatrywać w trzech grupach zagadnień nurtujących wówczas ZHP: | |||
Po pierwsze: stan organizacji żeńskiej ZHP na 31 grudnia 1929 r. osiągnął 20.648 członkiń, a harcerki nie miały własnego pisma. | |||
Po drugie: zbliżały się duże zmiany w naczelnych władzach Związku, a tym samym w charakterze Związku; harcerstwo żeńskie, praktycznie jednolite o nastawieniu liberalnym — występowało zdecydowanie za poważnymi zmianami w ZHP. | |||
Po trzecie: harcerki myślały o większej autonomii, co wyrażono w pierwszym numerze „SKRZYDEŁ" w następujący sposób: ...gdy przyszedł czas samodzielnej myśli i samodzielnego czynu Harcerstwa Żeńskiego — pragniemy i słowa samodzielnego. | |||
Pismo w początkowym okresie było inicjatywą nieomal prywatną a w każdym bądź razie nie firmowaną przez GKŻ, ale przez Gromadę Instruktorek Harcerskich. „Gromada” była to grupa najwybitniejszych instruktorek harcerskich. Wyrazicielką ich poglądów była Ewa Gródecka, która pisała: ''gdybyśmy stworzyły organizację samodzielną, praca nasza byłaby więcej warta, wyniki jej poważniejsze, życie nasze bardziej harcerskie i dalej Aż doszło do tego, że przekonałyśmy się, iż nie tylko nie mamy dodatniego wpływu na bieg spraw i pracy Związku, ale że zło do nas dociera, nas zatruwa pracy drużyn naszych, zagraża.'' | |||
Ta krytyka zależności od organizacji męskiej a przede wszystkim od jej kierownictwa i władz naczelnych, w większości związanych z endecją, doprowadziła do skrystalizowania się programu: i ''zdecydowałyśmy, że póki jest jeszcze w nas zaufanie wzajemne, dobra wola i pragnienie pracy twórczej — trzeba odejść, z oczu zasianą zerwać, zwalić mury dzielące nas od społeczeństwa, odrodzić się jako wyraz ruchu harcerstwa żeńskiego — rozpalić jedno wielkie ognisko, skupiające wszystkie Polki, tej samej idei służące.'' | |||
Wydarzenia w ZHP w 1930 r. następowały szybko. W czasie X Walnego Zjazdu ZHP, który odbył się w Warszawie w dniach 26-27 kwietnia 1930 r., przyjęto wniosek: ''Wobec powstania pisma instruktorskiego pt. „SKRZYDŁA” X Nadzwyczajny Zjazd Walny w uzupełnieniu uchwał V Zjazdu postanawia, że prenumerowanie „SKRZYDEŁ” wraz z „WIADOMOŚCIAMI URZĘDOWYMI" jest równoznaczne z prenumerowaniem „HARCMISTRZA”.'' | |||
Tym samym „SKRZYDŁA" uznano za organ Głównej Kwatery Żeńskiej ZHP. Konsekwencją uchwał zjazdowych było powołanie „Rozszerzonego Komitetu Redakcyjnego”, który miał skupić szerokie grono instruktorek z różnych jednostek organizacyjnych, a także przejęcie od 1.10.1930 r. administracji pisma przez GKŻ. | |||
„SKRZYDŁA" powstały w momencie, gdy rozpoczął się szybki rozwój Związku. W latach 1932—1933 harcerstwo żeńskie podwoiło swoją liczebność. Pismo miało głównie charakter programowo-metodyczny. Często publikowano artykuły poświęcone historii harcerstwa, ruchowi skautowemu, problemom aktywności społecznej kobiet. Każdy numer kończyła kronika. Pisały dla „SKRZYDEŁ” najwybitniejsze instruktorki: Olga Małkowska, Ewa Grodecka, Maria Uklejska, Zofia Wołowska. Jadwiga Wierzbiańska. Większość artykułów pisały członkinie Komitetu Redakcyjnego lub G.K.Ż. Przez pewien czas pismo redagowała Naczelniczka Harcerek — Jadwiga Wierzbiańska (w 1932 r.). Wchodziła ona również przez długi czas do Komitetu Redakcyjnego. Również przez długi okres wchodziła do Komitetu była Naczelniczka Harcerek Maria Uklejska. | |||
W latach 1932—1937 pismo rozwija się, podejmuje trudne problemy społeczne: bezrobocia, alkoholizmu, pomocy dzieciom ułomnym. | |||
Dużo uwagi poświęcała redakcja problemom rozwoju organizacji, szczególnie w tych dziedzinach, gdzie były największe zaległości. Dotyczyło to zwłaszcza pracy z młodzieżą wiejską. Szereg artykułów opublikowano, pragnąc rozwinąć wpływy organizacji wśród młodzieży wiejskiej. | |||
Drugim ważnym zespołem zagadnień była sprawa ruchu starszoharcerskiego. Ruch ten miał stanowić bazę instruktorską a także pomagać w realizacji celu, jakim było „uharcerzowanie społeczeństwa". | |||
Trzecim problemem stale poruszanym w „SKRZYDŁACH” był ruch zuchowy, który pomyślnie rozwijał się w latach trzydziestych. | |||
Redakcja starała się o publikowanie „Komunikatów Bucza” (od 1933 r.), co pozwalało utrzymywać stałą łączność między Harcerską Szkołą Instruktorską, a szerokim gronem instruktorek. W „Kronice” znajdowały instruktorki szeroką informację o pracy różnych ogniw ZHP. | |||
W połowie lat trzydziestych w związku z wypracowaniem i wprowadzeniem w życie określonej formuły dla prasy centralnej, „SKRZYDŁA” ugruntowują swoją pozycję, jako pismo starszyzny żeńskiej. W 1937 r. administrację przejmuje Harcerska Spółka Wydawnicza „Na Tropie” kierowana przez hm. Marię Kapiszewską. | |||
Naczelniczka Harcerek Rozkazem L. 1. z dnia 15 stycznia 1938 r. poinformowała instruktorki o przekształceniu „SKRZYDEŁ” w dwutygodnik. Utrzymanie tej samej ceny prenumeraty zmusiło redakcję do zmniejszenia formatu o połowę. Zmiana w częstotliwości ukazywania się pisma wiązała się także ze zmianami w treści. Coraz więcej miejsca poświęcano „wychowaniu państwowemu”. Więcej też publikowano artykułów związanych z przysposobieniem wojskowym, samarytanką i kulturą fizyczną. | |||
W 1938 r. pojawiają się informacje o Pogotowiu Harcerek, a z czasem ilość informacji o Pogotowiu wzrastała. Tak przygotowywano Organizację Harcerek do służby na wypadek wojny. W 1939 r. każdy numer zaczynały cytaty z prac Józefa Piłsudskiego — tak dobrane, że wskazywały na zagrożenie Polski, konieczność szkolenia wojskowego i jedności społeczeństwa wobec konfliktu zbrojnego. | |||
„SKRZYDŁA” były bez wątpienia odbiciem jedności politycznej charakteryzującej harcerstwo żeńskie. Prezentowany na łamach „SKRZYDEŁ” liberalizm i stawianie problemów równouprawnienia kobiet spowodowały ostre ataki ze strony „Strażnicy Harcerskiej” – organu prawicy harcerskiej. | |||
„SKRZYDŁA” nie osiągnęły tak wysokich nakładów jak pisma męskie. W pierwszym półroczu 1930 r. miały 200 prenumeratorek, a w 1933 r. 1 050. W latach późniejszych prenumeraty oscylowały wokół liczby l tys. W 1937 r. nakład wynosił 2 tys. egz. | |||
''Marian Miszczuk'' | |||
Literatura: | |||
M. Miszczuk, „Skrzydła” 1930-1939, „Harcerstwo” 1980, nr 1, s. 30-31. Przedruk w „Skaut. Pismo Koła Harcerek i Harcerzy z Lat Dawnych”1980, nr 28/29, s. 31–33. Harcerki o swojej służbie. Problemy pracy starszych dziewcząt na łamach „Skrzydeł” 1930-1939, t. 1 i 2, wybór i opracowanie Marian Miszczuk, Warszawa 1982. |